SCHİZOPHRENİA: ANLAMAK ve TEDAVİ
Dünya çapında, her ülkede , ortalama her yüz kişide bir rastlanan bir akıl hastalığı çeşidir (BABCP). Schizophrenia hastalığını taşıyan kişinin yaşam kalitesi ciddi bir şekilde etkilineceği gibi, ailelerini ve yakın çevredekilerini de derin bir sorumluluk ve meşguliyet altında brakir. Schizophrenia hastalarında depresyon, anksiyete ve travma vb hastalıklar da sık sık rastlanır. Schziophrenia belirtileri
Schziophrenia belirtileri
NİCE (National Institute of Clinical Excellence) tarifine göre, Schizophrenia’nın belirtileri iki grupta incelenebilir. A. Pozitif Simptomlar: Helüsiyonlar, Delüsiyonlar ve Düşünce bozuklukları bu grubun önde gelen belirtiler arasındadır. Helüsiyonlar sahte algılamalardır. Hasta, başakaların-normal bir kişinin- o anda görmediklerini, duymadıklarını veya koklamadıklarını görür, duyar ve kokar! Sesler işitmek ve düşüncelerindeki kişilya karşı öfkelenmek, schizophrenia hastalarında görünen ortak bir belirtidir. Delüsiyonlar normalde başkalarında görülmiyen, sıkıca tutulan garip ve sahte inançlardır. Örnekler: 1. Dış güçler kişinin aklını ve vücudunu kontrolü altna aldığna dair kesin inançlar 2, Bir grup insanlar ve organizasyonlar kişiye zarar vermeye çalıştıklarının kesin inanci 3. Kişinni okuduğu şeyler sanki ona hitab ediyormusun inanci 4. Uzaydan gelen dış güçlerin, sihirin ve telepatının çok önemli olduğunun inancı 4. Karmakarışık bir düşünce dünyasının yansıtısı olan garip ve karmaşık bir dil veya ifade taviri B. Negatif Simptomlar: Bu simptomlar genellikle kişinin davranışında yansıyan belirtilerdir. Örnekler: a. Motivasyon eksikliği b. Fiziksel faaliyet azalması c. Konuşma ve sohbet isteğinde azalma d. Sosyal ilişkilerden çakılme e. Duygusal boşluk f. Düşünce gücü zayıflılığı g. Başkalarıyla geçinebilme zorluğu vb.
Başlangıcı
Schizophrenia genelde 16 yaşdan sonra, veya yetişkinlerin erken yıllarında belirtisini göstermeye başlar. Başlangıç süreci ve yılları kişiden kişiye değişir. Bazı hastalar, ilk period atağını başariyle yenerler. Hastalık aralıklarla gelebiir.
Sebepleri
Schizophrenia’nın tam sebebi henüz bilinmemektedir. En son tıbbi bilimin görüşüne göre: Genetik kökenli olabileceği, ve beyinde hücreler arasında bağlantıyı ve iletişimi sağlıyan ‘‘sığnal taşıyıcıların’ (neurotransmitters) kimyasal yapısında bir dengesizliğin olabileceği görüşü ağırlık basmaktadır. Duygusal ve sosyal strsleden gelebilecek negatıve etkilenmeler, schizophrenia eğilimi ve potansiyeli olan kişilerde hastalık dönemi gündeme gelebilir. Uyuşturucu bağımlıların (esrar, alkol vb) Schizophrenia hastalığını geliştirme rizikosu da çok yüksektir.
Tedavi, bakım ve destek
Shizophrenia’nın tam tedave edilebilmesi için bilimsel araştırmalar ve çalışmalar hızla devem etmektedir. Schizophrenia’nın kontrolü için kullanılan ilaçlar ‘anti-psychotiçs’ olarak bilinir. Hastalığın ağır durumlarında ve uzmanların tavsiye edecekleri bir süre için, hastanade tedavi görülmesi hastanın daha çabuk düzelmesi bakımından önemlidir. Hastalık hakkında daha iyi bilgillenme ve hastanın günlük yaşam ihtiyaçlarına daha iyi destek verilmesi için ailelerin eğitilmesi, ve psikososyal ve psikolojik (CBT) terapi-tedavilerden daha iyi haberdar olmaları, hastanın normal bir yaşantı sürmesini sağlamak için çok önemlidir. Ayrıca, hastaya stresten korunma ve stres kontrol etme yöntemlerinin öğretilmesi çok faydalı olur. Örnek: DBT dayaframatik derin nefes tekniği vb. Hastanın, sahip olduğu iç kaynaklar; ilgi alanları, doğal kabiliyetleri, becerileri, zevk aldıkları faaliyetler vb. tespit edilip, daha tatmin edici ve dengeli bir ‘lifestyle’ planın tasarımında kişiye destek verilmelidir. Schizophrenia hastalık hakkında bilgi, tedavi ve desteğe ihtiyacı olan kişiler veya ailelerin ilk temas kaynakları GP’leri olmalıdır.
Onemli not: Tam teşhis, testler ve çalışmalar bitmeden kişilerin Schizophrenia belirtileri üzerinde fikir ve tahmin yürütmeleri çok çok yanlıştır.
Uzman Pratisyen-Psikolog ŞEVKET GÜL. 28 June 2012, London.